روانشناسی و شاخه های آن
بر اساس تعریف انجمن روانشناسی آمریکا، روانشناسی، مطالعه ذهن و رفتار است. به بیانی دیگر، روانشناسی، مطالعه ذهن، چگونگی کارکرد آن، و چگونگی تأثیر آن بر رفتار است. انجمن روانشناسی آمریکا (APA) می افزاید که «روانشناسی، همه جنبه های تجربه انسانی، از عملکردهای مغز گرفته تا اقدامات ملت ها، از رشد کودک تا مراقبت از سالمندان را در بر می گیرد».
روانشناسان و روانپزشکان برای کمک به افرادی که دارای شرایط عدم سلامت روانی هستند با یکدیگر همکاری می کنند، اما وظایف آن ها کاملاً یکسان نیست. یک روانشناس از طریق روان درمانی، بیمار را درمان می کند و به کاهش علائم از طریق تغییر رفتار کمک می کند. نقش روانپزشک که یک پزشک است، بیشتر بر تجویز دارو و سایر مداخلات برای مدیریت شرایط سلامت روان تمرکز دارد.
کار یک روانشناس می تواند از مشاوره با افراد مبتلا به اضطراب گرفته تا مشاوره به شرکت ها در مورد چگونگی ایجاد تیم های بهتر باشد.
ذهن بسیار پیچیده است و درمان شرایط مرتبط با آن دشوار است. فرآیندهای فکری، احساسات و هیجانات، خاطرات، رویاها، ادراکات و غیره را نمی توان به صورت فیزیکی، مانند بثورات پوستی یا نقص قلبی، مشاهده کرد. در حالی که نشانه های فیزیکی برخی از مسائل مربوط به سلامت روان، مانند پلاک هایی که با بیماری آلزایمر ایجاد می شوند، قابل مشاهده است، و حتی بسیاری از نظریه های روان شناسی مبتنی بر مشاهده رفتار انسان هستند.
روانشناسان ممکن است نقش های دیگری نیز داشته باشند. آن ها ممکن است مطالعاتی را برای توصیه به مقامات بهداشتی و سایر ارگان ها در مورد استراتژی های اجتماعی و سایر راهبردها، ارزیابی کودکانی که یادگیری آن ها در مدرسه دشوار است، برگزاری کارگاه های آموزشی در مورد چگونگی جلوگیری از زورگویی، کار با تیم های استخدام در شرکت ها و موارد دیگر انجام دهند.
شاخه های روانشناسی
انواع مختلفی از روانشناسی وجود دارد که اهداف مختلفی را دنبال می کند. هیچ راه ثابتی برای طبقه بندی آن ها وجود ندارد، اما در اینجا چند نوع رایج آن معرفی می شود :
1. روانشناسی بالینی
روانشناسی بالینی، علم، نظریه و عمل را به منظور درک، پیش بینی و تسکین مشکلات مربوط به سازگاری، ناتوانی و ناراحتی ادغام می کند؛ از طرفی انطباق، سازگاری و توسعه شخصی را ترویج می دهد. یک روانشناس بالینی بر جنبه های فکری، عاطفی، بیولوژیکی، روانی، اجتماعی و رفتاری عملکرد انسان در طول زندگی فرد، در فرهنگ ها و سطوح اجتماعی-اقتصادی مختلف تمرکز می کند.
روانشناسی بالینی می تواند به ما در درک، پیشگیری و کاهش پریشانی یا اختلال عملکرد روانشناختی کمک کند و بهزیستی و رشد شخصی فرد را ارتقا دهد. ارزیابی روانشناختی و روان درمانی در عملکرد روانشناسی بالینی نقش اساسی دارند، اما روانشناسان بالینی اغلب در تحقیقات، آموزش، شهادت پزشکی قانونی و سایر زمینه ها نیز مشارکت دارند.
2. روانشناسی شناختی
روانشناسی شناختی، فرآیندهای ذهنی درونی مانند حل مسئله، حافظه، یادگیری و زبان را بررسی می کند. به این می پردازد که مردم چگونه فکر می کنند، درک می کنند، ارتباط برقرار می کنند، به یاد می آورند و یاد می گیرند. روانشناسی شناختی، ارتباط نزدیکی با علوم اعصاب، فلسفه و زبان شناسی دارد.
روانشناسان شناختی به چگونگی کسب، پردازش و ذخیره اطلاعات توسط افراد می پردازد و کاربردهای عملی آن شامل چگونگی بهبود حافظه، افزایش دقت، تصمیم گیری و یا نحوه تنظیم برنامه های آموزشی برای تقویت یادگیری است.
3. روانشناسی رشد
روانشناسی رشد، نه تنها بر نوزادان و کودکان خردسال بلکه بر نوجوانان، بزرگسالان و افراد مسن نیز تمرکز دارد؛ عواملی شامل مهارت های حرکتی، حل مسئله، درک اخلاقی، فراگیری زبان، عواطف، شخصیت، خودپنداره و شکل گیری هویت را در نظر می گیرد. همچنین به ساختارهای ذهنی ذاتی در برابر یادگیری از طریق تجربه می پردازد، یا اینکه چگونه ویژگی های یک فرد با عوامل محیطی در تعامل است و چگونه بر رشد تأثیر می گذارد. روانشناسی رشد با رشته هایی مانند زبان شناسی همپوشانی دارد.
4. روانشناسی تکاملی
روانشناسی تکاملی به این می پردازد که چگونه رفتار انسان، به عنوان مثال زبان، تحت تأثیر تنظیمات روانشناختی در طول تکامل قرار گرفته است. یک روانشناس تکاملی معتقد است که بسیاری از ویژگی های روانشناختی انسان از این جهت سازگار هستند که ما را قادر ساخته اند در طول هزاران سال زنده بمانیم.
5. روانشناسی قانونی
روانشناسی قانونی شامل کاربرد روانشناسی در تحقیقات جنایی و قانون است. یک روانشناس قانونی روانشناسی را به عنوان یک علم در سیستم عدالت کیفری و دادگاه های مدنی به کار می بندد. این شاخه از روانشناسی، شامل ارزیابی عوامل روانی است که ممکن است بر یک پرونده، رفتار یا ارائه نتایج در دادگاه تأثیر بگذارد.
6. روانشناسی سلامت
روانشناسی سلامت را طب رفتاری یا روانشناسی پزشکی نیز می نامند. این رشته از روانشناسی مشاهده می کند که چگونه رفتار، زیست شناسی و زمینه اجتماعی، بر بیماری و سلامتی تأثیر می گذارد. روانشناسان سلامت معمولاً در کنار سایر متخصصان پزشکی در محیط های بالینی کار می کنند.
یک پزشک اغلب ابتدا به علل بیولوژیکی یک بیماری نگاه می کند، اما یک روانشناس سلامت روی کل فرد و آنچه بر وضعیت سلامتی او تأثیر می گذارد تمرکز می کند؛ که شامل وضعیت اجتماعی-اقتصادی، تحصیلات، و پیشینه آن ها و رفتارهایی است که ممکن است بر بیماری تأثیر بگذارد، مانند رعایت دستورالعمل ها و داروها.
7. عصب روانشناسی
عصب روانشناسی به ساختار و عملکرد مغز در ارتباط با رفتارها و فرآیندهای روانی نگاه می کند. اگر شرایطی شامل ضایعات در مغز باشد و ارزیابی هایی که شامل ثبت فعالیت الکتریکی در مغز باشد، ممکن است عصب روانشناسی درگیر باشد.
ارزیابی عصب روانشناختی برای این مورد استفاده قرار می گیرد که تعیین کند آیا فرد احتمالاً به دنبال آسیب مغزی مشکوک یا تشخیص داده شده، مانند سکته مغزی، مشکلات رفتاری را تجربه می کند یا خیر. نتایج می تواند پزشک را قادر به ارائه درمانی کند که ممکن است به فرد کمک کند تا به بهبودهای احتمالی در آسیب شناختی رخ داده، دست یابد.
8. روانشناسی شغلی (صنعتی – سازمانی)
روانشناسان شغلی یا سازمانی در ارزیابی و ارائه توصیه هایی در مورد عملکرد افراد در محل کار و آموزش نقش دارند. آن ها به شرکت ها کمک می کنند تا راه های مؤثرتری برای عملکرد پیدا کنند و درک کنند که افراد و گروه ها چگونه در محل کار رفتار می کنند. این اطلاعات می تواند به بهبود اثربخشی، کارایی، رضایت شغلی و حفظ کارکنان کمک کند.
9. روانشناسی اجتماعی
روانشناسی اجتماعی از روش های علمی برای درک اینکه چگونه تأثیرات اجتماعی بر رفتار انسان تأثیر می گذارد استفاده می کند و به دنبال توضیح این است که احساسات، رفتار و افکار، چگونه تحت تأثیر حضور واقعی، خیالی یا ضمنی افراد دیگر قرار می گیرند.
یک روانشناس اجتماعی به رفتار گروهی، ادراک اجتماعی، رفتار غیرکلامی، سازگاری، پرخاشگری، تعصب و رهبری می پردازد. ادراک اجتماعی و تعامل اجتماعی، کلید درک رفتار اجتماعی است.
شاخه های دیگر روانشناسی، شامل روان شناسی نظامی، مصرف کننده، آموزشی، بین فرهنگی و محیطی است و تعداد این حوزه ها همچنان در حال رشد است.
روانشناس ها کجا کار می کنند؟
رشته روانشناسی بسیار گسترده است و مجموعه متنوعی از فرصت ها را در خود جای داده است. به همین دلیل، روانشناسان بسته به حوزه تخصصی، تمرکز بیمار، علایق حرفه ای و فرصت های موجود در منطقه خود، در محیط های مختلفی کار می کنند. در اینجا برخی از رایج ترین محیط هایی که روانشناسان در آن کار می کنند ارائه شده است :
1. مطب های خصوصی
بسیاری از روانشناسان خوداشتغال هستند و مطب ها یا کلینیک های خصوصی را اداره می کنند. آن ها معمولاً خدمات مشاوره یا روان درمانی را به مراجعین در یک مطب سرپایی ارائه می دهند. این محیط ها مانند مطب پزشک خصوصی هستند.
روانشناسانی که خود اشتغال هستند معمولاً این انعطاف را دارند که روی کار با گروه های بیمار خاص تمرکز کنند. به عنوان مثال، یک روان شناس که خوداشتغال است، ممکن است تلاش های خود را بر مشاوره مراجعانی متمرکز کند که با مشکلات خاص سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب مواجه هستند. یا ممکن است بسته به حوزه تمرکزشان روی کار با خانواده ها، زوج ها یا افراد تمرکز کنند.
2. محیط های مربوط به مراقبت های بهداشتی
برخی از روانشناسان در بخش های مراقبت های بهداشتی مانند بیمارستان ها، مراکز سوء مصرف مواد، مراکز توانبخشی، کلینیک ها، مراکز بهداشت روان یا مطب پزشکان کار می کنند. در این محیط ها، روانشناسان ممکن است به عنوان بخشی از یک تیم جمعی از متخصصان سلامت روان یا به عنوان یک پزشک انفرادی کار کنند و می توانند در کار برای رسیدن به اهداف خاص تخصص داشته باشند.
به عنوان مثال، اگر یک روانشناس در یک کلینیک اطفال تحت راهنمایی یک پزشک کار کند، ممکن است در درمان کودکان از طریق مشاوره رشد در کنار سایر درمان های کودکان تخصص داشته باشد. در مقایسه، اگر یک روانشناس در یک مرکز سوء مصرف مواد کار کند، ممکن است در کمک به بیماران در توانبخشی فیزیکی و بهبود عاطفی از اختلالات سوء مصرف و اعتیاد تخصص داشته باشد.
3. محیط های آموزشی
تعداد قابل توجهی از روانشناسان در محیط های آموزشی کار می کنند. برخی در سطح دانشگاه به عنوان محقق یا استاد کار می کنند و برخی دیگر در دبیرستان ها و مدارس متوسطه به عنوان مشاور، درمانگر، مددکار اجتماعی و معلم کار می کنند.
اکثر روانشناسانی که در سطح دانشگاه کار می کنند، کار خود را بر روی یک حوزه تخصصی خاص از روانشناسی متمرکز می کنند و به عنوان متخصص در زمینه خود خدمت می کنند. این متخصصان مجموعه ای از تحقیقات مبتنی بر شواهد را تشکیل می دهند که از کار روانشناسان بالینی در محیط های مراقبت های بهداشتی خبر می دهد.
کسانی که در دبیرستان ها یا مدارس متوسطه کار می کنند اغلب به عنوان میانجی رشد، مربی نیازهای ویژه، ارائه دهنده مشاوره شغلی یا دانشگاهی، و متخصص حل تعارض عمل می کنند. این متخصصان بر تقویت آگاهی سلامت روان، درک نیازهای دانش آموزان خاص و مداخله در موقعیت های پرخطر تمرکز می کنند. این فعالیت ها به روانشناسان مدارس اجازه می دهد تا ارتباط سالمی بین سلامت روانی دانش آموزان، سلامت جسمانی و عملکرد تحصیلی برقرار کنند.
4. سازمان های دولتی و مجری قانون
برخی از روانشناسان برای سازمان های دولتی کار می کنند و ممکن است در محیط هایی مانند مراکز اصلاحی، کلینیک های دولتی و بیمارستان ها خدمت کنند. بسیاری از روان شناسانی که در این محیط ها کار می کنند، بر تلاش های توانبخشی تمرکز می کنند، خواه با افراد زندانی کار می کنند، مراجعانی که در آزادی مشروط هستند، بیمارانی که به دستور دولت در کلینیک های سلامت روان و سوء مصرف مواد بستری شده اند یا مراجعانی که قربانی فعالیت های مجرمانه شده اند.
آن دسته از روان شناسانی که مستقیماً برای سازمان های مجری قانون کار می کنند، ممکن است به عنوان متخصص پزشکی قانونی خدمت و در مراحل تحقیقات جنایی کمک کنند. در موارد دیگر، روانشناسان در این زمینه خاص ممکن است به افسران پلیس مشاور و سایر مقامات مجری قانون کمک کنند تا توانایی های مدیریت استرس خود را در سناریوهای روان شناختی مانند مذاکره بحران، موقعیت های گروگان گیری، پروفایل های جنایی، وظایف مخفیانه و حمایت از قربانیان بهبود بخشند.
5. کسب و کار خصوصی
کسب و کارهای خصوصی ممکن است از روانشناسان برای انجام تحقیقات بازار، کار در منابع انسانی یا خدمت به عنوان روانشناس سازمانی استفاده کنند. این متخصصان معمولاً در راستای هدف بهبود شیوه های تجاری کار می کنند. کسانی که تحقیقات بازار را انجام می دهند این کار را با تمرکز بر روانشناسی مصرف کننده و تجزیه و تحلیل الگوهای رفتاری مخاطبان هدف کسب و کار انجام می دهند.
کسانی که به عنوان روانشناس سازمانی خدمت می کنند ممکن است رفتار کارکنان را در محیط کار، نظارت بر عملکرد و اجرای شیوه ها برای افزایش بهره وری کلی، اثربخشی، کارایی و رضایت فردی در بین ذینفعان داخلی مطالعه کنند.
علاوه بر این، آن دسته از روانشناسانی که در منابع انسانی کار می کنند ممکن است روانشناسی مدیریت، مطالعه فرهنگ محل کار، تکنیک های حل تعارض، رویه های انضباطی و سایر وظایف خاص سازمانی را انجام دهند.
فواید روان درمانی چیست؟
اگر قبلا هرگز برای روان درمانی مراجعه نکرده اید، این ایده ممکن است ترسناک باشد. ممکن است ندانید چه انتظاری دارید یا ممکن است احساس خجالت کنید؛ ممکن است بپرسید که آیا اصلاً نیازی به مراجعه به یک درمانگر دارید یا خیر.
اما واقعیت این است که روان درمانی می تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت بهبود بخشد. با توجه به گفته انجمن روانشناسی آمریکا، حدود 75 درصد از افرادی که وارد روان درمانی می شوند می گویند که از آن سود می برند و تحقیقات نشان می دهد که بهتر می توانند در فعالیت های روزانه خود عمل کنند.
در اینجا به چند مورد از راه هایی که روان درمانی به افزایش انگیزه، عزت نفس و وضعیت کلی سلامت روان می انجامد اشاره می کنیم :
1. غلبه بر رفتارهای مضر
درمانگران به شما کمک می کنند تا الگوهای افکار منفی و رفتارهای مخرب را شناسایی کنید، سپس راهکارهایی را برای اجتناب از آن ها به شما آموزش می دهند. این به ویژه برای افرادی که با آسیب رساندن به خود، اختلالات خوردن یا افکار خودکشی دست و پنجه نرم می کنند مفید است.
2. شناسایی محرک ها
بسیاری از اوقات، رفتارهای منفی شما توسط محرک ها یا شرایط بیرونی که احساسات یا هیجانات ناخوشایندی را برمی انگیزد، آغاز می شود. در درمان، یاد خواهید گرفت که متوجه شوید چه زمانی تحریک می شوید و استراتژی هایی برای کنترل پاسخ خود ایجاد کنید.
3. یادگیری مکانیسم های مقابله ای سالم
هنگامی که با موقعیت های استرس زا مواجه می شوید، ممکن است به گونه ای واکنش نشان دهید که بی اثر یا حتی خطرناک باشد. جایگزینی آن واکنش ها با مکانیسم های مقابله ای سالم و مثبت می تواند به شما کمک کند احساسات خود را مدیریت کرده و سازنده بمانید.
4. بهبود روابط آسیب دیده
روابط بین فردی سالم برای سلامت روان شما بسیار مهم است. وقتی عزیزانتان رنج می برند، شما رنج می برید. یاد بگیرید که ارتباطات را بهبود ببخشید و تعارضات را به طور سازنده از طریق درمان حل کنید، و ممکن است روابط شما با دوستان و خانواده قوی تر شود.
5. سلامت جسمانی بیشتر
مطالعات نشان می دهد افرادی که در روان درمانی شرکت می کنند، روزهای مریضی کمتری را می گذرانند و با مشکلات پزشکی کمتری مواجه می شوند. دانشمندان همچنین در نتیجه درمان، تغییرات مثبتی را در مغز و بدن شناسایی کرده اند.
6. بهبود اتکا به خود
روان درمانی به شما کمک می کند تا مهارت های حل مسئله را توسعه دهید، اعتماد به نفس خود را افزایش دهید و خودآگاه تر شوید. شما را تشویق می کند که مسئولیت شخصی اعمال خود را بپذیرید و یاد بگیرید که مشکلات سلامت روان خود را در حال حاضر و تا آخر عمر مدیریت کنید.
منابع:
