هیپنوتیزم چیست؟!
هیپنوتیزم یک حالت روانی خلسه مانند است که در آن افراد افزایش توجه، تمرکز و تلقین پذیری را تجربه می کنند. در حالی که اغلب به عنوان حالتی شبیه به خواب توصیف می شود، بهتر است به صورت حالتی از توجه متمرکز، تلقین پذیری شدید و فانتزی های واضح بیان شود. افرادی که در حالت هیپنوتیزم هستند اغلب خواب آلود به نظر می رسند، اما در واقعیت، آن ها در حالت بیش آگاهی هستند.
در حالی که افسانه ها و باورهای غلط زیادی وجود دارد، فرآیندی بسیار واقعی است که می تواند به عنوان یک ابزار درمانی استفاده شود. پژوهش ها نشان داده است که، مزایای پزشکی و درمانی دارد، به ویژه در کاهش درد و اضطراب اثرگذاری بسیار بالایی دارد. حتی پیشنهاد شده است که این فرایند می تواند علائم زوال عقل را کاهش دهد.
انواع هیپنوتیزم
چند راه مختلف برای انجام و ارائه آن وجود دارد که عبارتند از :
- هیپنوتیزم هدایت شده : این نوع، شامل استفاده از ابزارهایی مانند دستورالعمل های ضبط شده و موسیقی برای القای حالت هیپنوتیزمی است. سایت های آنلاین و اپلیکیشن های موبایل اغلب از این نوع استفاده می کنند.
- هیپنوتیزم درمانی : استفاده از هیپنوتیزم در روان درمانی است و توسط پزشکان و روانشناسان دارای مجوز برای درمان بیماری هایی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلالات خوردن انجام می شود.
- خود هیپنوتیزمی : فرآیندی است که زمانی اتفاق می افتد که فرد به خودش حالت هیپنوتیزمی را القا کند. اغلب به عنوان یک ابزار خودیاری برای کنترل درد یا مدیریت استرس استفاده می شود.
موارد استفاده هیپنوتیزم
در برخی موارد، افراد ممکن است به دنبال هیپنوتیزم برای کمک به مقابله با درد مزمن یا کاهش درد و اضطراب ناشی از اقدامات پزشکی مانند جراحی یا زایمان باشند. موارد زیر تنها چند مورد از کاربردهای هیپنوتیزم است که از طریق تحقیقات نشان داده شده است :
- کاهش علائم مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- کنترل درد طی مراحل دندانپزشکی
- از بین بردن یا کاهش علائم پوستی از جمله زگیل و پسوریازیس
- مدیریت برخی از علائم ADHD
- درمان شرایط درد مزمن مانند آرتریت روماتوئید
- درمان و کاهش درد هنگام زایمان
- کاهش علائم زوال عقل
- کاهش تهوع و استفراغ در بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی
این رویه همچنین برای کمک به افرادی با تغییرات رفتاری مانند ترک سیگار، کاهش وزن، و ترک عادت، استفاده شده است.
تاثیر هیپنوتیزم
تجربه این فرایند، می تواند به طور چشمگیری از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از افراد هیپنوتیزم شده گزارش می دهند که در طول این حالت، احساس انفکاک یا آرامش شدید می کنند؛ در حالی که برخی دیگر حتی احساس می کنند که به نظر می رسد اعمال آن ها خارج از اراده آگاهانه آن ها رخ می دهد. افراد دیگر ممکن است کاملاً آگاه باشند و قادر به انجام مکالمات در هنگام هیپنوتیزم باشند.
آزمایش های محقق ارنست هیلگارد نشان داد که چگونه می توان از آن برای تغییر چشمگیر ادراکات استفاده کرد.
پس از اینکه به یک فرد هیپنوتیزم شده دستور داد که در بازوی خود احساس درد نکند، بازوی شرکت کننده در آب یخ قرار داده شد. در حالی که افراد هیپنوتیزم نشده به دلیل درد مجبور بودند بازوی خود را پس از چند ثانیه از آب بیرون بیاورند، افراد هیپنوتیزم شده توانستند بازوهای خود را برای چند دقیقه بدون احساس درد در آب یخی رها کنند.
نکات مهم درباره این فرایند
در حالی که بسیاری از مردم فکر می کنند که نمی توان آن ها را هیپنوتیزم کرد، تحقیقات نشان داده است که تعداد زیادی از مردم بیشتر از آن چیزی که فکر می کنند هیپنوتیزم پذیر هستند. تحقیقات نشان می دهد که:
- بین 10 تا 15 درصد افراد به هیپنوتیزم بسیار واکنش نشان می دهند (هیپنوتیزم پذیری بالا).
- هیپنوتیزم کردن تقریبا ۱۰ درصد از بزرگسالان، دشوار یا حتی غیرممکن است.
- کودکان بیشتر هیپنوتیزم پذیر هستند.
- افرادی که می توانند به راحتی در خیالات غرق شوند، به هیپنوتیزم بسیار واکنش نشان می دهند.
- اگر شما علاقه مند به هیپنوتیزم شدن هستید، مهم است به یاد داشته باشید که با ذهنی باز به این تجربه نزدیک شوید.
- افرادی که هیپنوتیزم را با دیدی مثبت می بینند، بهتر پاسخ می دهند.
- اگر شما علاقه مند به انجام هیپنوتراپی هستید، مهم است که به دنبال متخصصی باشید که دارای اعتبار و تجربه در استفاده از آن به عنوان یک ابزار درمانی باشد.
باورهای غلط در مورد هیپنوتیزم
به دلیل ناشناخته بودن این فرایند برای غیر متخصصان، برداشت هایی اشتباه و سوء تفاهم در مورد این موضوع رایج است که برخی از آن ها عبارتند از :
1- فراموشی
در حالی که فراموشی ممکن است در موارد بسیار نادری رخ دهد، مردم عموماً هر چیزی را که در زمان هیپنوتیزم شدن اتفاق افتاده، به خاطر می آورند. با این حال، این فرایند می تواند تأثیر قابل توجهی بر روی حافظه داشته باشد.
فراموشی پس از هیپنوتیزم می تواند باعث شود که فرد چیزهای خاصی را که قبل یا در طول این وضعیت رخ داده است فراموش کند؛ با این حال، این اثر به طور کلی محدود و موقت است.
2- تمرکز
در حالی که می توان از آن برای تقویت حافظه استفاده کرد، تاثیرات آن در رسانه های عمومی به طور چشمگیری اغراق شده است. تحقیقات نشان داده است که این فرایند منجر به تقویت یا دقت قابل توجه حافظه نمی شود و در واقع می تواند به خاطرات نادرست یا تحریف شده منجر شود.
3- انجام بدون خواست فرد
علیرغم داستان هایی در مورد افرادی که بدون رضایت هیپنوتیزم می شوند، این نیازمند مشارکت داوطلبانه بیمار است. با این حال، افراد از نظر میزان هیپنوتیزم پذیری و تلقین پذیری در هنگام این وضعیت، متفاوت هستند. تحقیقات نشان می دهد که افرادی که به شدت تلقین پذیر هستند، در هنگام هیپنوتیزم کمتر احساس عاملیت را تجربه می کنند.
در حالی که مردم اغلب احساس می کنند که اعمال آن ها تحت هیپنوتیزم بدون تأثیر اراده آن ها انجام می شود، هیپنوتیزم کننده نمی تواند شما را مجبور به انجام اعمالی کند که برخلاف میل شماست.
4- ایجاد قدرت بیش از حد
در حالی که این رویکرد می تواند برای افزایش عملکرد استفاده شود، نمی تواند افراد را قوی تر یا ورزشکارتر از توانایی های فیزیکی موجودشان کند.
تاریخچه هیپنوتیزم
استفاده از حالت های خلسه مانند هیپنوتیزم به هزاران سال قبل برمی گردد؛ اما این فرایند در اواخر قرن هجدهم با کار یک پزشک به نام فرانتس مسمر شروع به رشد کرد. این عمل به علت وجود دیدگاه های عرفانی مسمر شروع ضعیفی داشت، اما در نهایت، به رویکردی علمی تر تغییر کرد.
هیپنوتیزم در اواخر قرن نوزدهم در زمینه روانشناسی اهمیت بیشتری پیدا کرد و توسط ژان مارتین چارکو برای درمان بیماری که در آن زمان هیستری نامیده می شد، استفاده شد. مشاهده این کار، روی زیگموند فروید و توسعه روانکاوی تأثیر بسیاری گذاشت.
اخیراً، تعدادی نظریه مختلف برای توضیح دقیق نحوه عملکرد این رویکرد بوجود آمده است. یکی از شناخته شده ترین نظریه ها، نظریه هیپنوتیزم تفکیک جدید هیلگارد است.
به گفته هیلگارد، افرادی که در حالت هیپنوتیزم هستند، هوشیاری انفکاکی را تجربه می کنند که در آن دو جریان متفاوت از فعالیت ذهنی وجود دارد. در حالی که یک جریان هوشیاری به پیشنهادات هیپنوتیزور پاسخ می دهد، جریان جدا شده دیگر اطلاعات خارج از آگاهی فرد هیپنوتیزم شده را پردازش می کند.
در طول جلسه هیپنوتیزم چه اتفاقی می افتد؟
این فرایند، در چهار مرحله انجام می شود: القاء، تعمیق، تلقین، و خروج.
1- القاء
در این مرحله، شما شروع به آرامش می کنید، توجه خود را متمرکز می کنید و حواس پرتی را نادیده می گیرید. هیپنوتراپ (درمانگر) شما را در این مرحله با تکنیک های خاصی مانند تنفس کنترل شده (تنفس بیش از هفت، سپس بازدم بیش از ۱۱) راهنمایی می کند.
تکنیک دیگر، آرام سازی پیشرونده عضلانی (منقبض کردن ماهیچه ها در حین دم و شل کردن ماهیچه ها در حین بازدم، سپس تکرار به ترتیب خاصی از گروه های عضلانی در سراسر بدن) یا تمرکز بر روی یک تصویر بصری است.
2- تعمیق
این مرحله، مرحله اول را ادامه می دهد و آرامش و تمرکز شما را به سطح عمیق تری می برد. این مرحله اغلب شامل شمارش معکوس یا استفاده از تصاویر نزولی مشابه است؛ مثلا رفتن از پله ها یا فرو رفتن آرام تر و عمیق تر در یک تخت راحت. این دو مرحله اول، با هدف تسهیل گشودگی شما نسبت به تلقینات انجام می شود.
3- تلقین
این مرحله، برای تغییر واقعی در تجربه، رفتار یا ادراک است. هیپنوتراپ شما، از تصاویر و زبان به دقت انتخاب شده استفاده خواهد کرد. پیشنهادات معمولاً متمرکز بر علائم (برای رفع یک علامت) یا اکتشافی (برای کشف تجربیات مرتبط با شروع علائم) هستند. تغییرات پیشنهادی ممکن است در ادراک، احساس، عواطف، حافظه، فکر یا رفتار باشد. به عنوان مثال :
برای ترک سیگار، یاد خواهید گرفت که محرک های خود برای سیگار کشیدن را شناسایی کنید، راه های مثبت تغییر را بیاموزید، منابعی را برای ایجاد تغییر درک کنید، الگویتان را مختل کنید، پاسخ بهتری را به آن اضافه کنید، تفاوت را متوجه شوید و رفتار تغییر یافته را دریافت کنید.
ممکن است تشویق شوید که خود “قدیمی” خود را با ریه های سیاه در آینه ای در پشت خود ببینید و خود “جدید” خود را سالم و با ریه هایی تمیز در آینه ای در جلو ببینید. سپس راهنمایی خواهید شد که کدام خود را دوست دارید و به سمت آن خود قدم بردارید.
4- خروج
در این مرحله، از هیپنوتیزم خارج می شوید. هیپنوتیزور شما ممکن است از عمیق کننده های معکوس استفاده کند؛ مثلاً به شما پیشنهاد می دهد که از پله ها بالا می روید یا شمارش می کنید.
آیا هیپنوتیزم درمانی خطرناک است؟
هیپنوتیزم ممکن است برای افرادی که دارای مشکلات شدید سلامت روان هستند، مانند علائم روان پریشی، از جمله توهم و هذیان، مناسب نباشد.
استفاده از هیپنوتیزم، برای بازیابی حافظه تا حد زیادی توسط تحقیقات پشتیبانی نشده است. همچنین در مورد استفاده از آن در مدیریت رویدادهای استرس زا از اوایل زندگی احتیاط می شود. استفاده از این رویکرد در این مواقع، ممکن است خاطرات نادرستی ایجاد کند، به خصوص اگر پیشنهادات ناخواسته داده شود و باعث ناراحتی و اضطراب بیشتر شود.
هیپنوتراپی زمانی که توسط یک درمانگر آموزش دیده انجام شود یک روش بی خطر است. هیپنوتیزم درمانی، کنترل ذهن یا شستشوی مغزی نیست. درمانگر شما نمی تواند شما را وادار به انجام کاری شرم آور یا کاری کند که شما نمی خواهید انجام دهید.
رابطه هیپنوتیزم و خواب
هیپنوتیزم، خواب نیست؛ اما می تواند ابزاری درمانی برای مدیریت مشکلات خواب، مانند بی خوابی و اضطراب خواب موثر باشد. هیپنوتیزم برای خواب به شما کمک می کند تا روی مسائل اساسی که مانع از خواب با کیفیت می شود، کار کنید. هیپنوتیزم درمانی خواب ممکن است همراه با درمان های دیگری مانند درمان شناختی رفتاری برای بی خوابی استفاده شود.
آیا این فرایند می تواند به مغز شما آسیب برساند؟
برخی از افراد ممکن است بعد از تجربه این رویکرد، عوارض جانبی مانند سردرد، سرگیجه و خواب آلودگی را تجربه کنند. همچنین، برخی از افراد به جای احساس آرامش، ممکن است احساس ناراحتی و اضطراب کنند. مطابق آنچه پیش تر گفته شد، مهمترین و خطرناک ترین تاثیر آن، خطر ایجاد خاطرات نادرست است.
آیا این رویه می تواند خاطرات بد را پاک کند؟
در حالی که نمی توانید خاطرات بد را با هیپنوتیزم درمانی پاک کنید یا کسی را فراموش کنید، هیپنوتراپی می تواند به شما کمک کند تا افکار، احساسات و تداعی های رفتاری خاص مرتبط با حافظه را تغییر دهید. به عبارت دیگر، این نوع درمان، می تواند نحوه به خاطر سپردن حافظه را تغییر دهد، نه خود حافظه خام را.
آیا می توانید درد را با آن کاهش دهید؟
پژوهش ها نشان می دهد این فرایند، احتمالاً درد حاد و مزمن را در بیشتر افراد کاهش می دهد و باعث صرفه جویی در هزینه آن ها در روش های جراحی می شود. بی دردی هیپنوتیزمی با موفقیت در تعدادی از مداخلات در بسیاری از کلینیک ها، بیمارستان ها، مراکز مراقبت از سوختگی و مطب های دندانپزشکی استفاده شده است.
آیا می تواند باعث اسکیزوفرنی شود؟
نتیجه گیری می شود که انواع روش ها باید همیشه با احتیاط و رعایت حقوق شرکت کنندگان اعمال شوند، اما هیچ مدرک علمی قابل توجهی برای حمایت از وجود ارتباط خاصی بین هیپنوتیزم و شروع دوره های اسکیزوفرنی وجود ندارد.
تعداد جلسات هیپنوتراپی
تعداد جلسات هیپنوتراپی به چند عامل بستگی دارد. اول، به آنچه که می خواهید بستگی دارد. بله، تحقیقات نشان می دهد که جلسات متعدد بهترین نتایج کلی را برای مراجعان به ارمغان می آورد. اما این بدان معنا نیست که تعداد جلسات زیادی مورد نیاز است. حتی به این معنی نیست که بیش از یک جلسه مورد نیاز است. این به معنای این است که : جلسات بیشتر به معنای نتایج کلی بهتر است. آیا بهترین نتایج کلی را می خواهید، یا از “به اندازه کافی خوب” راضی هستید؟ گاهی اوقات، به اندازه کافی خوب، واقعا عالی است.
دوم به هیپنوتیزم کننده شما بستگی دارد. یک اقدام کننده بی تجربه ممکن است برای تکمیل هیپنوتراپی به جلسات بیشتری نیاز داشته باشد. البته اگر خودتان یک سوژه هیپنوتیزم کننده عالی باشید، یعنی هیپنوتیزم پذیری بالایی داشته باشید، این عامل می تواند از اهمیت کمتری برخوردار باشد.
در نهایت، به شما و تغییری که می خواهید بستگی دارد. برخی از چالش ها خیلی بزرگ یا پیچیده هستند که نمی توان در یک یا دو جلسه به آن ها پرداخت. اگر در مقابل تغییر یا برخی از جنبه های کار مقاومت کنید، یا اگر به طور کامل با هیپنوتیزور خود ارتباط ندارید، و یا انجام کارهایی خاص، می توانند سبب افزایش تعداد جلسات شوند.
یکی از نمونه های رایج در این زمینه مدیریت وزن است. در بسیاری از موارد، مشکل وزن به دلیل رفتارهایی است که ناشی از تنش های عاطفی حل نشده است. گاهی اوقات مراجعان نمی خواهند به محرک های عاطفی رسیدگی کنند یا آن ها را حل کنند و این می تواند کار را طولانی کند.
منابع :
