ضرورت مشاوره قبل از ازدواج
یکی از مهمترین خدمات روانشناختی که می تواند در مرجله مشاوره قبل از ازدواج ارائه شود جلب توجه افراد به این نکته است که هیج دو انسانی شبیه هم نیستند بنابراین در هر رابطه ای چالش هایی وجود دارد که می تواند زندگی واقعی را با زندگی ایده آل و رویایی متفاوت کند.
انسان در طول مسیر زندگی هر لحظه در معرض انتخاب است. گاه انتخاب های کوچک و گاه انتخاب های بزرگی که می تواند تمام مسیر زندگی اش را تغییر دهد. بنابراین به جرات می توان گفت انسان حاصل انتخاب هایش است. آنچه امروز هستیم نتیجه و ماحصل انتخاب های دیروز ماست. از طرف دیگر آنچه مسلم است آن است که انسان حیوانی اجتماعی است که از رابطه بوجود آمده، در رابطه رشد می کند، در رابطه آسیب می بیند و در رابطه درمان می شود.
بنابراین انتخاب های انسان نه تنها بر زندگی و بودن خودش تاثیر مستقیم دارد، بلکه بر زندگی دیگران نیز تاثیر گذار است چرا که هیچ انسانی جدای از روابط انسانی نیست و روابط انسانی برای ما جایگاه مهمی دارد چرا که می تواند موجب رشد و بالندگی و یا تخریب و ویرانگری شود.
یک انسان اگر در جزیره شخصی خودش به تنهایی زندگی کند می تواند آنگونه که مایل است زیست کند، بپوشد، بچرخد و بگردد؛ زیرا تنها با خودش در ارتباط است. اما اگر فرد دیگری در جزیره او وارد شود، دیگر داستان “هرچه من می خواهم باید همان شود” نیست. داستان تک روی و خودمحوری برای برقراری تعاملات انسانی جوابگو نیست. بنابراین هر دو نفر باید در انتخاب ها و تصمیمات فردی شان به مصلحت و نیازهای طرف مقابل هم توجه کنند.
حال این استعاره را در ابعاد بزرگ جوامع انسانی درنظر بگیرید. در جوامع چند میلیون نفری که ما انسان های متمدن زندگی می کنیم شرایط سخت تر می شود. البته جز در تصمیمات کلان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که لازم است مصلحت اندیشی در سطح چندین میلیون نفری حال و آیندگان درنظر گرفته شود، درباقی تصمیمات انسانی ما لازم است مصلحت افراد نزدیکی که با آن ها در رابطه هستیم به شدت مورد بررسی قرار گیرد.
شاید تصمیم امروز من مبنی بر انتخاب غذا، پوشش، ساعت خروج از منزل یا محیط کار ظاهرا زیان چندانی بر دیگران وارد نکند، اما تصمیمات مهمی مانند انتخاب رشته تحصیلی، شغل و حرفه، ازدواج و طلاق از جمله تصمیمات مهم و موثری است که علاوه بر تاثیر شگرف بر آینده فردی اشخاص، بر زندگی اطرافیان نیز به شدت تاثیر گذار است.
به عنوان مثال درنظر بگیرید زمانی که فردی تصمیم به ازدواج می گیرد، علاوه بر خود فرد این تصمیم دست کم روال زندگی والدین، خواهر و برادرها، همسر آینده، والدین همسر، خواهر و برادرهای همسر را نیز تغییر خواهد داد.
به همین دلیل است که معمولا اکثر ما در زمان تصمیم گیری بر سر انتخاب های مهم و زندگی ساز نگران هستیم، بیشتر فکر کرده، تجزیه تحلیل می کنیم، با والدین، خانواده، دوستان نزدیک در میان گذاشته و نظراتشان را می شنویم و بعضا با متخصصین امر مشاوره می کنیم تا بهترین و کم خطرترین راه را برای رسیدن به مقصودمان پیدا کنیم.
همان طور که اشاره شد ازدواج یکی از مهمترین و بزرگ ترین انتخاب ها و تصمیم های زندگی افراد است که حال و آینده آن ها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. یک ازدواج موفق، مطلوب و شاد، نه تنها یاعث شادکامی، سلامت روان و جسم افراد می شود، بلکه درمانی است بر بسیاری از مشکلات و رنج های گذشته افراد.
ازدواج موفق حداقل ترکیبی از بلوغ روانی، جسمی، شخصیتی، اجتماعی، اعتقادی، عقل معاش و مهارت های برقراری ارتباط موثر است که مهمترین هنر است و بر زندگی کنونی و آینده زوجین و نسل بعد از آن ها تاثیر گذار است. اما آنچه در جامعه مشاوره و روانشناسی شاهد هستیم آن است که درصد بسیار کمی از جوانان در شرف ازدواج به لزوم مشورت و دریافت خدمات روانشناختی و مشاوره قبل از ازدواج اعتقاد دارند و درصدد دریافت کمک ها و هدایت های تخصصی بر می آیند.
بنابراین بی علت نیست که در جامعه ای که نرخ ازدواج طی سال های اخیر تاحدودی ثابت مانده است، نرخ طلاق هرساله رو به رشد است. طی اولین آمار رسمی ازدواج و طلاق اعلام شده در سال ۹۷ که توسط احمد تویسرکانی، رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ارائه شد، در سه ماهه اول سال ۹۷ حدود ۱۶۰ هزار ازدواج و ۴۰ هزار طلاق به ثبت رسیده است؛ یعنی ۱ طلاق به ازای هر ۴ ازدواج.
بنابراین گرچه آمارهای متفاوتی از وضعیت ازدواج و طلاق در کشور مطرح می‌شود، برخی معتقدند که با کاهش آمار ازدواج مواجهیم، اما گروهی دیگر بر این باورند که میزان طلاق با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده است. با وجود عدم دسترسی به اطلاعات و آمار دقیق سال 1397 آنچه برای جامعه متخصصین روانشناسی، مشاوره و جامعه شناسی محرز است آن است که آمار روزافزون طلاق های قانونی ثبت شده در مراکز رسمی تنها بخشی از آمار واقعی جامعه است.
طلاق های پنهان، جدایی های عاطفی، روابط فرازناشویی و ناسازگاری های زناشویی از جمله واقعیت هایی است که در جامعه ما آمار مشخصی از آن وجود ندارد. در بررسی چرایی افزایش طلاق قانونی و عاطفی از یک طرف می توان به ضعف مهارت های زناشویی و مهارت های برقراری ارتباط موثر، عدم تاب آوری، مشکلات جنسی، مشکلات اقتصادی اشاره کرد از طرف دیگر به تصمیم گیری های هیجانی و نابالغانه افراد و عدم شناخت کافی در زمان اقدام به ازدواج. چرا که در ابتدای آشنایی معمولا افراد با غلبه هیجان و عواطف شان تصمیم می گیرند و بسیاری از نکات مهم نادیده گرفته می شود یا گمان می کنند دوست داشتن برای آغاز و ساختن یک ازدواج موفق کافیست و بقیه جنبه های نامطلوب طرف مقابل را می توان در طول رابطه اصلاح کرده و او را باب میل خود تغییر داد! اما پس از گذشت مدتی از ازدواج و غلبه منطق بر هیجان و احساسات، روبرو شدن با واقعیت زندگی و شخصیت طرف مقابل، همان نکات مهم نادیده گرفته شده نه تنها اصلاح نمی شود و قابل تغییر نبوده، علاوه برآن می تواند زمینه ساز بروز مشکلات و چالش های بزرگی شود که پایداری، شادابی ازدواج را به خطر انداخته و به نارضایتی های زناشویی دامن بزند.
مشاوره قبل از ازدواج در حقیقت مانند واکسنی است که از طریق جلب توجه افراد به چراغ خطرهای عمومی و اختصاصی هر رابطه از ابتلا به بیماری طلاق عاطفی و قانونی جلوگیری خواهد کرد. این فرآیند که دربسیاری از کلینیک ها، مراکز مشاوره و مطب های روانشناسان و مشاوران با هدف کمک به افزایش سطح آگاهی و شناخت جوانان در مورد ازدواج، چالش های پیش رو و انتخاب بهتر انجام می گیرد، یکی از راهکار های ضروری و موثر برای پیشگیری از ازدواج های نادرست، جلوگیری از بروز ناسازگاری ها و اختلافات زناشویی، سردی و جدایی عاطفی و طلاق های قانونی است.
پروسه مشاوره پیش از ازدواج در قالب چندین جلسه انفرادی و زوجی است که در آن با استفاده از مصاحبه های تخصصی و پرسشنامه های شخصیت شناسی تلاش می شود با بررسی جنبه های مهم شخصیت افراد، تیپ شخصیتی، کنش ها و واکنش ها، شیوه تصمیم گیری، شیوه تعامل اجتماعی، اولویت های افراد، نقاط قوت و ضعف زوجین، بررسی هماهنگی در حیطه های خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی، اعتقادی، شغلی، علاقه مندی ها، سرگرمی ها، علایق مشترک، شیوه حل تعارض و مذاکره، شیوه مدیریت خشم و نوع رفتار در زمان عصبانیت، بررسی دیدگاه مالی و بودجه و هزینه، بررسی تفاوت های جنسیتی و نگاه جنسیتی افراد و… و ارائه اطلاعات لازم به هر دو نفر کمک شود تا با علم و آگاهی بیشتری در خصوص مهم ترین انتخاب زندگی شان یعنی ازدواج تصمیم گیری کنند.
یک متخصص در جلسات مشاوره پیش از ازدواج هیچ گاه به مراجعه کنندگان نمی گوید با این فرد ازدواج بکنید یا خیر؛ زیرا قرار نیست کسی به جای دیگری تصمیم بگیرد. روانشناس در این جلسات آن ها را به سمت درک و شناخت بیشتر از خود و طرف مقابل، شناخت حوزه های چالش برانگیز رابطه و شناخت تفاوت های مهم سوق می دهد تا بتوانند با واقعیت رابطه ای که در آن قرار دارند مواجه شده و بهتر تصمیم بگیرند.
نکته بسیار مهم در این فرآیند، زمان مراجعه به متخصص است. اگر شما بلافاصله بعد از آشنایی تان به متخصص مراجعه کنید، انتظار دریافت کمک های پربار نداشته باشید. چرا که روانشناسان در روال مصاحبه و مشاوره از اطلاعات شما استفاده کرده و دریچه های ذهنی شما را باز می کنند. بنابراین در آغاز ازدواج که شما شناختی نسبت به طرف مقابل ندارید روانشناسان نیز نمی توانند اطلاعات دقیق، کامل و بی عیبی به شما ارائه دهند.
زمان مراجعه برای مشاوره قبل از ازدواج
از طرف دیگر زمانی که شما مدت زیادی با فردی در مرحله نامزدی و شناخت بوده اید به حدی که بین شما عاطفه و دلبستگی بوجود آمده است نیز روانشناسان نخواهند توانست واقعیت رابطه را به شما بنمایانند چرا که ذهن شما توانایی پذیرش سنجش ها و تحلیل های منطقی و واقع بینانه را ندارد. همچنین اگر شما و طرف مقابلتان تصمیم قطعی خود را برای ازدواج گرفته باشید مشاوره قبل از ازدواج برای شما کاربردی نخواهد داشت و در این مرحله روانشناس در صورت لزوم می تواند با برگزاری جلسات زوج درمانی به اصلاح و بهبود رابطه شما کمک کند.
بنابراین بر اساس تجربه حرفه ای، بهترین زمان برای مراجعه به روانشناس زمانی است که هردو نفر درمورد مسائل مهمی مانند سطح فرهنگی خانواده ها، شرایط اقتصادی و شغلی، اعتقادات و ارزش ها، خواسته ها و انتظارات یکدیگر از همسر و زندگی مشترک، خصوصیات اخلاقی برجسته، نقاط ضعف و قوت یکدیگر از طریق گفتگوهای هدفمند و حفظ احترام و رعایت خطوط قرمز کسب اطلاعات کرده و شناخت نسبی نسبت به یکدیگر و خانواده ها کسب کرده اند.
هدف مشاور در جلسات مشاوره قبل از ازدواج
- بررسی و اصلاح اطلاعات و باورهای درست و نادرست افراد در مورد ازدواج
- ارزیابی آمادگی فردی هریک از طرفین برای ازدواج که در این مرحله نکاتی مانند آمادگی و بلوغ جسمی و سنی، بلوغ روانی و عاطفی، بلوغ اجتماعی و اقتصادی، سلامت روانی و جسمی، سلامت شخصیت بررسی می شود.
- ارزیابی هماهنگی و همسانی طرفین رابطه شامل بررسی سطح تحصیلی، فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی و اقتصادی خانواده ها در جهت رسیدن به میزان تناسب خانوادگی و شخصیتی افراد.
- ارزیابی میزان مهارت های زندگی مشترک دوطرف مانند بررسی میزان مهارت گفتگو و مذاکره، حل مسئله، تصمیم گیری و… .
یکی دیگر از نکات مهم در برقراری این جلسات، رعایت صداقت در پاسخگویی، اجتناب از پنهان کاری و ارائه پاسخ ها و اطلاعات نادرست به متخصص است. زیرا روانشناسان و مشاورین با تکیه بر پاسخ ها و اطلاعاتی که افراد ارائه می دهند جلسات را مدیریت کرده و اطلاعات لازم را در اختیار زوجین قرا می دهند.
اگر افراد حقایق مهمی مانند نقایص جسمانی، تجربیات مهم کودکی، سابقه بیماری های روانی و جسمی، مصرف داروهای خاص، روابط گذشته، باورها و خواسته ها و… را پنهان کرده و یا نادرست ارائه دهند، روند مشاوره نیز دستخوش خطاهایی خواهد شد که می تواند منجر به تصمیم گیری های نادرست گردد. بنابراین مهم ترین مسئولیت افراد در ارتباط با روانشناس آن است که به تمام تجربیات مهم زندگی گذشته شان اشاره کرده و به سئوالات مطرح شده با دقت و صداقت پاسخ دهند تا امکان دریافت بهترین کمک برایشان فراهم گردد.
یک روانشناس یا مشاور در فرآیند مشاوره پیش از ازدواج تلاش می کند تا با کسب اطلاعات مهم و جلب نظر دو طرف به تفاوت هایشان، به افراد کمک کند تا با شناخت بهتر و کامل تر از نقاط قوت و ضعف یکدیگر، میزان تطابق رفتارهای دوطرف، شناخت واقعی تر از یکدیگر جهت رویارویی با واقعیت های شخصیتی و زندگی مشترک، اطلاع از اخلاق و خصوصیت های رفتاری، شناخت تیپ شخصیتی یکدیگر، شناخت اولویت های یکدیگر، شناخت حساسیت های خود و همسر مانند حساسیت به خشم، حساسیت به بی احترامی، حساسیت به ناامیدی، حساسیت به ارزش ها، حساسیت به بی کاری و بی مسئولیتی، حساسیت به خانواده، حساسیت به اعتقادات و باورهای مذهبی و …، برای تاثیرگذارترین تصمیم زندگی شان با آگاهی و شناخت بیشتر فکر کرده و تصمیمی اتخاذ کنند که کمترین میزان خطا و اشتباه را داشته باشد.
لازمه ازدواج آن است که افراد خود و نقش هایشان را برای خود و والدین و خانواده شان بازتعریف کنند چراکه با وارد شدن به رابطه ازدواج نقش مهم و پررنگی به زندگی عادی و روزمره افراد اضافه می شود که برای درست اجرا کردن آن نیاز است تغییراتی در سایر نقش های افراد انجام شود. مثلا خانمی که قبل از ازدواج زمان خود را با دوستانش صرف می کند، بعد از ازدواج لازم است در نقش خود به عنوان یک دوست کمی تجدید نظر کرده تا بتواند جایی برای پذیرش نقش همسر باز نماید.
آقایی که در زمان تجرد بدون توجه به آینده، تمام درآمد خود را صرف سفر های مجردی، تفریحات و حضور در مهمانی های دوستانه می کند، بعد از ازدواج لازم است برای پذیرش مسئولیت های زندگی زناشویی جایی باز کند؛ بنابراین در نقش قبلی خود تجدید نظر کرده و بیشتر همسر می شود تا دوست و رفیق.
این تغییر نقش ها در مورد تمام نقش هایی که افراد برعهده دارند لازم است انجام شود مانند نقش فرزند، دوست، همکار، همسایه، برادر، خواهر، خاله، دایی، عمو، عمه و… این نقش ها گاهی نیاز است کمی اصلاح شود و نیاز به تغییرات اندک دارد و بعضی اوقات نیاز است به طور کامل بازتعریف شده و تغییر داده شود.
برای انجام این فرآیند روانشناس و مشاور کمک شایانی می توانند به زوجین ارائه دهند تا با شیوه درست این بازتعریف انجام شود بدون آنکه باعث بروز دلگیری ها، ناراحتی، منازعات و بحث بین افراد مهم زندگی شود.
بسیاری از جوانان در زمان قبل از ازدواج در ذهن خود یک زندگی آرام و عاشقانه، بدور از هر اختلاف و درگیری را تصور می کنند که در کنار کسی که دوستش دارند و باهم تفاهم کامل دارند عاشقانه زندگی می کنند اما آنچه در واقعیت وجود دارد در اولین اختلاف نظر پیش آمده به شدت بروز پیدا می کند. این افراد با مشاهده اولین اختلافات و درگیری ها غافلگیر شده، آمال و آرزوهای خود را برباد رفته می بینند بنابر این بلافاصله خشمگین و یا ناامید شده و تصمیم به جدایی می گیرند یا وارد روابط دیگر می شوند.
آنچه می تواند در ازدواج به افراد کمک کند، برخورداری از پذیرش و مسئولیت پذیری، توجه به تفاوت های جنسیتی، داشتن مهارت های مدیریت بحران، مدیریت خشم، حل تعارض و تصمیم گیری است که توسط روانشناسان در صورت نیاز افراد، آموزش داده خواهد شد.
نکته قابل توجه دیگر در این فرایند توجه به سلامت روان افراد است و جلب توجه افراد به این نکته که لزوما دو انسان سالم در جوار هم به خوشبختی نمی رسند؛ زیرا ازدواج مهمترین رابطه زندگی هر شخص در طول مسیر عمر است که نزدیکی و صمیمتی که بعد از قرار گرفتن در این رابطه بین افراد شکل می گیرد تقریبا در هیج رابطه دیگری وجود ندارد.
به دلیل وجود همین نزدیکی و صمیمیت زیاد و اینکه زوجین زمان بسیاری را با یکدیگر می گذرانند، مسائل و اختلافات بسیار کوچک می توانند زمینه ساز بروز اختلافات شدید گردند. به همین علت است که با وجودی که برخورداری از سلامت روان یکی از مهمترین شرایط ازدواج است اما شرط کافی نیست؛ بنابراین مسائل بسیار زیادی در طول جلسات انفرادی و زوجی بررسی می گردد تا اطلاعات کافی در اختیار مراجعه کنندگان قرار گیرد و یادآوری این نکته که صرف برخورداری از سلامت نسبی روانی شما نباید تصمیم به ازدواج بگیرید زیرا دو انسان بالغ و سالم می توانند درکنار هم زندگی کنند اما لزوما شاد و خوشبخت نخواهند بود مانند مسافرانی که به مقاصد متفاوت می روند اما در کنار هم و در یک تاکسی سوار هستند.
