مراحل حل مسئله
همانطور که می دانیم حل مسئله از ضروری ترین مهارت هایی است که همه ما برای موفقیت در روابط و کسب رضایتمندی بیشتر در زندگی اجتماعی و عاطفی به آن نیاز داریم. اگر مقاله “مهارت حل مسئله، نیاز اجتماعی انسان امروز” و “مهارت حل مسئله یک بار برای همیشه؛ یا گریه، اضطراب و فرار از مشکل همیشگی؟” را مطالعه کرده باشید، از ضرورت یادگیری مهارت حل مسئله مطلع شده اید. در این مطلب می خواهیم با تکنیک ها و مراحل حل مسئله آشنا شویم.
برای آموزش و به کارگیری مهارت حل مسئله، در زمان رویارویی با مشکلات و مسائل خود گام های زیر را به ترتیب انجام دهید و بیاد داشته باشید که همیشه اولین قدم برای ترک عادت های غلط و یادگیری عادات صحیح می تواند کمی برای هر فردی دشوار باشد.
اما فراموش نکنید اولا تکرار و تمرین رمز یادگیری هر مهارت است و ثانیا اگر امروز در نقطه ای ایستاده اید که نمی خواستید، برای رسیدن به جایگاه مطلوبتان باید کاری را انجام دهید که تاکنون انجام نداده بودید. زیرا کارهایی که شما انجام داده اید شما را به جایگاهی که الان در آن قرار دارید رسانده است!
مراحل حل مسئله
1.شناسایی و تعریف دقیق مسئله
از آنجایی که به تعداد انسان های روی کره زمین، نگرش ها و دیدگاه های متفاوتی به یک موضوع وجود دارد، بنابر این ابتدا سعی کنید مسئله پیش آمده را بطور واضح و شفاف بیان کنید. زمان کافی برای انجام این کار در نظر بگیرید و سعی کنید برداشت خود را از مشکل بر روی کاغذ پیاده کنید. این اولین گام از گام های حل مسئله است
نوشتن به شما امکان می دهد تا با نگاه بازتری به مشکل نگریسته و کلیه جوانب آن را بررسی کنید زیرا تا هنگامی که دقیقا ندانید با چه مشکلی روبرو هستید، نمی توانید راه حل صحیحی برای آن پیدا کنید. برای این منظور می توانید به سوالاتی از این دست پاسخ دهید:
- این مسئله یا مشکل کی، کجا، چطور و چرا ایجاد شده و چه کسانی را درگیر می کند؟
- چه مشکلات فرعی با این مسئله مرتبط است؟
- خود شما چه نقشی در بوجود آمدن این مشکل داشتید؟
- و … .
گاهی اوقات درک صحیح و تعریف درست مسئله می تواند کلید اصلی حل مشکل شما را در خود داشته باشد.
2.پیدا کردن راه حل ها از طریق بارش فکری
آنچه در دومین مرحله از مراحل حل مسئله به آن اهمیت داده می شود، کمیت راه حل هاست نه کیفیت آن ها، مفید بودن یا ممکن بودن آن ها. در حقیقت از ابتدا به کیفیت این راه حل ها فکر نمی کنیم بنابراین به ذهن اجازه می دهیم به هر چیزی به عنوان یک راه حل بیاندیشد.
معمولا در این شرایط چون خلاقیت ذهن متوقف نمی شود، راه حل های بسیاری از ذهن استخراج می شود که در میان آن ها می توان راه حل های مناسب بسیاری یافت. بنابراین در این مرحله از تمام راه حل هایی که به ذهنتان می رسد صرف نظر از اینکه واقع گرایانه و ممکن یا غیر ممکن، احمقانه، غیر واقعی و عجیب و غریب باشد را یادداشت نمایید.
توجه داشته باشید در این مرحله هیچ راه حلی نباید حذف شود و تمام راه حل ها باید روی کاغذ پیاده سازی شود. برای پیدا کردن راه حل های بیشتر می توانید از نظرات دیگران و حتی تخیل و تصورات خود استفاده کرده و شیوه های مختلف مواجهه با مشکل را بررسی کرده و راه حل ارائه دهید.
3.انتخاب راه حل
پس از نوشتن کلیه راه حل های موجود، از آن ها فهرستی تهیه کنید و راه حل های غیرممکن، احمقانه، غیرمفید، جادویی و بی نتیجه را خط زده و سایر راه حل ها را از آن ها تفکیک کنید. سپس از میان راه حل های باقیمانده آن راهی را که مزایای بیشتری داشته و هزینه کمتر و در توان شما را دارد انتخاب کنید.
راه حل مطلوب، راه حلی است که شما را به هدفتان رسانده و هزینه کمتری بر دوش شما و حتی اطرافیان شما بگذارد. همچنین پرداخت این هزینه باید در توان شما بوده و گرچه دشوار اما قابل قبول باشد. سپس از بین راه حل های باقیمانده، حداقل 3 گزینه را انتخاب کنید.
4.مرحله تصمیم گیری
در سومین مرحله از مراحل حل مسئله، گزینه های باقیمانده را بررسی کرده و اگر راه حلی به نظرتان امکان پذیر نیست را حذف کنید. برای انتخاب بهترین راه حل از میان راه حل های موجود، راه حلی را انتخاب کنید که برای مدت طولانی تری بتواند مسئله را حل کند، قابلیت اجرایی بیشتری داشته باشد، از منابع لازم برای عملی کردن آن بهره مند باشید، زمان و توانایی کافی برای انجام آن داشته باشید، و البته قابلیت پرداخت هزینه های آن را داشته باشید.
به یاد داشته باشید در طول زندگی شما دائما در حال انتخاب هستید. در حقیقت لحظه ای نیست که انسان در حال انتخاب نباشد. بخش اجتناب ناپذیر انتخاب کردن، پرداختن هزینه و بهای آن است. شما هر انتخابی داشته باشید از سایر انتخاب هایتان باید دست بکشید. مثلا اگر انتخاب کنید با فرد مورد نظرتان ازدواج کنید، باید از سایر گزینه هایی که می توانید برای ازدواج داشته باشید چشم بپوشید. یا اگر انتخاب کنید امروز نهار قرمه سبزی میل کنید، باید از سایر غذاها چشم پوشی کنید.
در حقیقت یکی از معیارها برای یک انتخاب خوب، آن است که راه حلی را انتخاب کنید که بهای آن کمتر بوده و پرداخت آن در توان شما باشد. این بها گاهی اوقات مادی است و گاهی اوقات زمان، انرژی، افراد، مکان ها و سایر مواردی است که لازم است برای بدست آوردن خواسته تان از آن ها اجتناب کنید.
5.برنامه ریزی جهت اقدام عملی
قدم بعدی، برنامه ریزی برای انجام راه حل انتخابی است. این کار به شما کمک می کند کلیه جوانب ممکن راه حلتان را بررسی کرده و قبل از انجام آن در دنیای واقعی، آن را بسنجید. برای بهره بردن بیشتر از این مرحله می توانید از تکنیک های تجسم ذهنی استفاده کنید.
همچنین شما می توانید در مرحله برنامه ریزی، انجام راه حل را به گام های کوچکتر تقسیم کرده و هر گام را به دقت بررسی کنید که برای انجام آن به چه منابعی نیاز دارید و موفقیت در هر مرحله را کلید ورود به مرحله بعد قرار دهید. به این روش شما می توانید به صورت واقع بینانه تری گام به گام تا حل مسئله خودتان را برنامه ریزی کرده و با دقت بیشتر موفقیت یا عدم موفقیت این راه حل را تعیین کرده و در صورت لزوم اصلاحات لازم را به انجام رسانید.
6.اجرای واقعی راه حل انتخابی
در گام ششم از مراحل حل مسئله، بر اساس برنامه ریزی انجام شده در مرحله قبل، گام به گام راه حل تان را اجرایی کنید.
7.ارزیابی راه حل اجرا شده
در آخرین مرحله از مراحل حل مسئله، هیچ راه حلی را بدون ارزیابی رها نکنید. بعد از انجام و پیاده سازی راه حل، ارزیابی کنید که آیا این راه حل همانقدر که انتظار داشتید در حل مشکل شما موثر بوده یا خیر، آیا وضعیت نابسامان شما را بهبود بخشیده یا خیر، و آیا راه حل دیگری می توانست با بهایی کمتر شما را به خواسته تان که همان حل مسئله پیش آمده بود، برساند یا خیر.
مراحل حل مسئله گرچه در چند مرحله به ظاهر ساده خلاصه می شود؛ اما بکارگیری آن و استفاده از آن در زندگی روزمره تمرین و ممارست بسیاری می طلبد. مثل هر مهارت آموزی دیگری، تنها با تکرار و تمرین است که شما می توانید این مهارت را کسب کرده و به رفتاری عادتی در ذهنتان تبدیل کنید تا هر بار که با مشکلی روبرو شدید بدون صرف وقت و هزینه، به سراغ این مهارت رفته و با ذهنی باز و خلاق، اقدام به مسئله گشایی نمایید.
